بهداشت دهان و دندان به معنای حفظ تمیزی و سلامت دهان و دندان است تا از بروز مشکلات دندانی جلوگیری شود. این مشکلات عبارتند از پوسیدگی، بیماری‌های لثه و بوی نامطبوع دهان.

در دنیای امروز، بهداشت دهان و دندان بیش از یک نیاز زیبایی، به یک ضرورت بهداشتی تبدیل شده است. سلامت دهان، به عنوان دروازه‌ای به سایر اعضای بدن، از اهمیت فراوانی برخوردار است. از این رو، خوشبختی و سلامتی برای هر فرد از لبخندی سالم و دندان‌هایی قوی آغاز می‌شود.

در این مطلب می خواهیم به ارائه اطلاعاتی جامع در زمینه بهداشت دهان و دندان و نکات مهم در مراقبت از دندان‌ها بپردازیم. با ما همراه باشید تا راهنمای کاملی را جهت دستیابی به دندان‌هایی سالم، زیبا و قوی ارائه دهیم.

 

اهمیت رعایت بهداشت دهان و دندان

بسیاری از پزشکان اعتقاد دارند که دهان هر فرد، دروازه‌ای به سمت سلامت کلی بدن او می‌باشد. این نظریه بیان می‌کند که اگر فرد به بهداشت دهان و دندان خود توجه نکند، بهداشت عمومی او به خطر خواهد افتاد. دهان به دلیل رطوبت و تاریکی، محیط مناسبی برای رشد میکروب‌ها ایجاد می‌کند.

میکروب‌های موجود در دهان در وضعیت طبیعی، مشکلی به وجود نمی‌آورند. اما وقتی فرد به بهداشت دهان و دندان خود توجه نکند، تعداد این باکتری‌ها افزایش می‌یابد و فرد در معرض خطر و بیماری‌های دهان و دندان قرار می‌گیرد. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان می‌تواند به مشکلاتی از جمله پوسیدگی دندان، بوی بد دهان، تخریب و شکستگی دندان‌ها منجر شود.

زمانی که مراقبتی کامل بر روی بهداشت دهان نداشته باشید، مواد قندی و ذرات غذایی بر روی دندان‌هایتان باقی می‌ماند. باکتری‌ها این مواد را تجزیه کرده و تولید اسید می‌کنند. این اسید مینای دندان را به آرامی فرسوده کرده و در نهایت به آسانی مینای دندان را تخریب می‌کند.

اگرچه به نظر می رسد که مراقبت دهان و دندان وقت زیادی از ما می گیرد، اما در واقع کمتر از ۱۰ دقیقه از وقت روزانه شما را اشغال خواهد کرد. اگر تنها ۱۰ دقیقه را به مراقبت از بهداشت دهان و دندان خود اختصاص دهید، می‌توانید از بروز مشکلات دندانی جلوگیری کنید.

 

اصول بهداشت دهان و دندان

برای داشتن دندان‌هایی سالم و جلوگیری از بیماری‌های لثه، باید به نکات دیگری هم علاوه بر مسواک زدن توجه کنید. مسواک زدن و استفاده از نخ دندان از مهم‌ترین عوامل حفظ بهداشت دهان و دندان هستند. دندان‌ها را حداقل دو بار در روز با مسواک تمیز کنید و حداقل یک بار از نخ دندان برای پاکسازی لابه‌لای دندان‌ها استفاده کنید.

فراموش نکنید که سطح زبان را نیز در هنگام مسواک زدن تمیز کنید. از دهانشویه‌های حاوی فلوراید استفاده کنید تا دندان‌هایتان تقویت شده و از پوسیدگی جلوگیری شود. عادت سیگار کشیدن و مصرف دخانیات را کنار بگذارید؛ این کار به حفظ سلامت لثه‌ها و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها کمک می‌کند.

مصرف پروبیوتیک‌ها نیز به حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ها کمک می‌کند. این باکتری‌های سالم می‌توانند از ایجاد پلاک‌های دندانی جلوگیری کنند و بوی بد دهان را کاهش دهند. همچنین، پروبیوتیک‌ها به پیشگیری از سرطان دهان و کاهش التهابات لثه نیز کمک می‌کنند. مصرف موادی مانند ماست، کفیر و کلم ترش می‌تواند منبعی خوب از پروبیوتیک‌ها باشد.

از دوره‌های منظم برای چک کردن دندان‌ها و مشاوره با دندانپزشک غافل نشوید تا از سلامت دندان‌ها مطمئن شوید. محدودیت مصرف غذاهای مضر می‌تواند از پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه جلوگیری کند. انتخاب غذاهای سالم، با کمترین مقدار چربی و قند، و افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به سلامت دهان و دندان کمک می‌کند.

بهداشت دهان و دندان در بارداری

دوره بارداری باعث تغییرات قابل توجهی در هورمون‌های مادر می‌شود که اثرات مختلفی در سلامت دهان و دندان ایجاد می‌کند. این تغییرات هورمونی باعث کاهش مقاومت دندان‌ها در برابر باکتری‌ها و پلاک می‌شود و به طور طبیعی زمینه‌ساز پوسیدگی دندان و حساسیت لثه‌ها می‌شود. در این دوره، احتمال بروز پوسیدگی دندان‌ها بیشتر می‌شود و این مسئله می‌تواند بر جنین تاثیرگذار باشد. به همین دلیل، مراقبت از بهداشت دهان و دندان برای مادران باردار بسیار حائز اهمیت است.

از طرفی، بیماری‌های لثه نیز یک نگرانی دیگر در دوره بارداری محسوب می‌شود. ابتلا به بیماری‌های لثه می‌تواند اثرات جدی را بر سلامتی دهان و دندان داشته باشد و به طور غیرمستقیم ممکن است تاثیری بر روند باروری داشته باشد. باید به یاد داشت که ابتلا به بیماری‌های لثه در دوره بارداری می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند زایمان زودرس یا حتی خطر مرگ جنین شود.

اگرچه بارداری خود به تنهایی به آسیب دیدن دندان‌ها منجر نمی‌شود، اما تغذیه نامناسب و کمبود کلسیم در برنامه غذایی مادران می‌تواند باعث آسیب به دندان‌ها شود. در واقع، اگر مادران به تامین کلسیم کافی برای ساختار استخوانی جنین توجه نکنند، بدن کودک کلسیم را از استخوان‌ها و دندان‌های مادر خواهد گرفت. به همین دلیل، برخی مادران در دوره بارداری ممکن است با مشکلات دهان و دندان مواجه شوند.

با این حال، با توجه به تغذیه مناسب در دوره بارداری و رعایت نکات بهداشتی دهان و دندان، مادران می‌توانند از مشکلات جلوگیری کرده و سلامت دهان و دندان خود را حفظ کنند. این اقدامات نه تنها به سلامت مادر بلکه به سلامت جنین نیز کمک خواهد کرد.

 

بهداشت دهان و دندان در کودکان

رعایت بهداشت دهان و دندان و تغذیه سالم همانطور که گفته شده امری لازم و ضروری است. اما این امر در کودکان و دندانپزشکی کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است. تغذیه سالم کودک بعد از تولد و تا رشد و تکامل دندان‌هایش بسیار مهم است چرا که تغذیه کودک ارتباط مستقیمی با سلامت دهان و دندان وی دارد. تغذیه با شیر مادر نوزاد شما را قوی کرده و عمل بلع و مکیدن باعث رشد هر چه بهتر استخوان‌های فک و صورت کودک می‌شود.

بنابراین داشتن یک رژیم غذایی متعادل برای کودکان امری ضروری است. در این رژیم سعی کنید به طور منظم از غلات، میوها، سبزیجات، ماهی و لبنیات(ماست، شیر، پنیر) استفاده کنید. سعی کنید کودک خود را از  مصرف نوشیدنی‌های شیرین، تنقلات شیرین، شکلات‌ها و مواد قندی تا جایی که ممکن است محدود کنید. چرا که استفاده از این مواد منجر به پوسیدگی دندان‌های آنها می‌شود. در صورت مصرف این گونه مواد حتما بعد از آن از مسواک زدن کودک خود مطمئن شوید. کودک خود را به رعایت بهداشت دهان و دندان و مسواک زدن به طور مرتب تشویق کنید.

 

بهداشت دهان و دندان در نوجوانان

ورود به دوران نوجوانی، با چالش‌های زیادی در زمینه بهداشت و سلامت فرزندان همراه است. این مرحله از زندگی به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی و رفتاری، تاثیر زیادی بر سلامت دهان و دندان دارد. به علت افزایش خطر پوسیدگی دندان در این دوره، مراقبت از بهداشت دهان و دندان در نوجوانان و نظارت دقیق‌تر والدین بر این موضوع اهمیت به‌سزایی دارد.

دوران نوجوانی به‌ عنوان دوره‌ای از تمرین و تجربه استقلال شناخته می‌شود. در این مرحله، والدین با چالش‌هایی در هدایت امور نوجوان خود مواجه می‌شوند که از یک سو نیاز به اجازه دادن به اشتباهات و یادگیری از آن‌ها دارد، و از سوی دیگر نیاز به حفظ و نگهداری سلامت جسمی و روانی نوجوان را نیز دارد.

از سوی دیگر آموزش بهداشت دهان و دندان در مدارس اهمیت فرتوتنی دارد. این آموزش، بایستی جزء مهمی از برنامه‌های آموزشی باشد، زیرا اطلاعات صحیح و کامل درباره مراقبت از دهان و دندان، اثرات مخرب عدم مراقبت را کاهش می‌دهد و به ایجاد عادات بهداشتی در جامعه کمک می‌کند. آموزش این مهارت‌ها به دانش‌آموزان نقش مؤثری در حفظ سلامت دهان و دندان‌ها، پیشگیری از پوسیدگی، التهاب لثه و مشکلات دهانی دارد.

 

بهداشت دهان و دندان در سالمندان

بسیاری از افراد سالمند به دلیل مشکلاتی که باعث کاهش توانایی در حفظ نظافت و بهداشت خود می‌شود، نیاز به کمک ویژه دارند. در این موقعیت، ما می‌توانیم با انجام اقدامات مشخص به آنها کمک کنیم. یکی از اقدامات اساسی که می‌توانیم در این زمینه انجام دهیم، مرتبط با حفظ بهداشت دهان و دندان آنها است. اگر سالمند شما ناتوانی در مسواک زدن دارد، بهتر است یک مسواک برقی برای او تهیه کنید تا بتواند به ‌طور مستقل مراقبت از دندان‌های خود را انجام دهد. استفاده از نخ دندان نیز در این افراد بسیار مهم است. همچنین، اگر سالمند از دندان‌های مصنوعی استفاده می‌کند، باید پس از هر وعده غذایی دندان‌های مصنوعی را خارج کرده، آن‌ها را مسواک زده و دهان خود را شستشو دهد.

بسیاری از سالمندان به دلیل مصرف داروهای خاص ممکن است با مشکل خشکی دهان روبرو شوند. این خشکی دهان می‌تواند باعث افزایش تعداد باکتری‌ها در دهان شده و در نتیجه منجر به ابتلا به بیماری‌های مختلف در این منطقه از بدن شود. اگر سالمند شما خشکی دهان را تجربه می‌کند، بهتر است این مسئله را با پزشک مطرح کرده و راه‌حل‌های مناسب را از او دریافت کنید.

 

تغذیه سالم و مناسب برای سلامت دهان و دندان

غذا‌های حاوی کلسیم و فسفر: هر چقدر مواد معدنی خوب به دندان برسد نتیجه آن مینای دندان بسیار مقاوم می‌شود. استفاده از مواد غذایی حاوی اسید و شیرین باعث از بین رفتن تدریجی مینای دندان می‌شود بنابراین برای داشتن دندان‌های قوی و سالم باید مواد معدنی مورد نیاز را به آنها برسانید. از جمله مواد معدنی بسیار مفید کلسیم و فسفر است. این مواد معدنی از عناصر سازنده مینای دندان است پس مینای دندان برای حفظ سلامت خود به این عناصر احتیاج دارد. از جمله مواد غذایی که حاوی کلسیم و فسفر هستند میتوان به مواد زیر اشاره کرد:

مواد حاوی کلسیم: شیر، ماست، غذاهای دریایی، پنیر، بادام.

مواد حاوی فسفر: ماهی، دانه کدو تنبل، برنج، آجیل، گوشت قرمز، تخم مرغ.

مواد غدایی غنی از ویتامین D : یکی از ویتامین‌های ضروری و مورد نیاز برای سلامت بدن ویتامین D است. این ویتامین علاوه بر سلامت بدن برای سلامت دندان‌ها نیز بسیار مفید است چرا که باعث جذب کلسیم می‌شود. نور خورشید، ماهی، زرده تخم مرغ و روغن ماهی از جمله مواد غذایی حاوی این ویتامین هستند.

مواد غذایی حاوی ویتامین c: ویتامین c در سالم و قوی ماندن دندان‌ها ولثه بسیار مفید است. متورم شدن لثه‌ها، خونریزی، شل شدن دنان و یا بافت لثه از جمله علائم کمبود این ویتامین است. این ویتامین علاوه بر کاهش التهاب با تولید کلاژن در مبارزه با بیماری‌های پریودنتال بسیار مفید است. از جمله مواد غذایی که حاوی این ویتامین‌ هستند می‌توان به : توت فرنگی، کلم بروکلی، مرکبات، فلفل و سیب زمینی اشاره کرد.

 

مواد غذایی ترد و حاوی آب فراوان: این دسته از مواد فذایی به علت فیبر بالایی که دارند برای سلامت دندان بسیار مفید بود و مصرف این مواد غذایی در برنامه روزانه توصیه می‌شود. این مواد غذایی به علت بافتی که دارند به عنوان یک ساینده عمل می‌کنند و باعث پاک شدن دندان‌ها و دهان از باقی مانده مواد غذایی می‌شوند. همچنین این مواد غذایی باعث تولید بزاق بیشتر در دهان می‌‍‌‌شوند و همانطور که می‌دانید بزاق خود یک عامل از بین برنده میکروب و باکتری‌های دهان است. مواد غذایی که در این دسته جای می‌گیرند عبارتند از: هویج، کرفس، سیب، خیار.

مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان‌ها: آنتی اکسیدان‌ها نقش مهمی در مبارزه با التهاب و بیماری‌های پریودنتال دارند. آنتی اکسیدان‌ها در محافظت از لثه و دیگر بافت‌ها از وجود عفونت و باکتری‌های دهانی بسیار مفید هستند. فلفل دلمه، پرتقال، کیوی، کلم بروکلی، سیب، کشمش، آجیل، لوبیا و انگور از جمله مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان هستند.

جلوگیری از پوسیدگی و آسیب به دندان‌ها توسط تغذیه

• مصرف مواد قندی و شیرنی‌جات را تا جایی که ممکن است به حداقل برسانید.
• بعد مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که برای سلامت دندان‌ها مضر هستند حتما مسواک زده و از نخ دندان استفاده کنید.
• از مواد غذایی حاوی مواد معدنی و ویتامی‌های مفید و همچنین میوه و سبزیجات استفاده کنید.
• اجتناب از مصرف الکل و استعمال دخانیات.